12.05.2017

ТРАЈАНОВ ЗА БУГАРСКИ ДНЕВНИК:НАЈГОЛЕМИОТ УДАР ПО ГРУЕВСКИ ЌЕ ДОЈДЕ ОД СОЈУЗНИЦИТЕ, НЕ ОД НЕПРИЈАТЕЛИТЕ

Македонија во која политичкиот ќор-сокак од две години е банално секојдневие, за една ноќ влезе во светските вести, откако над илјада лица упаднаа во парламентот во Скопје при изборот на Албанец Талат Џафери за претседател на законодавниот орган и над сто лица настрадаа во последните судири .

Не самите немири ги загрижуваат македонските политичари и аналитичари, туку подлабоките слоеви на кризата кои тие ги покажуваат на екраните.

Петре Шилегов, од Социјалдемократскиот сојуз на Македонија (СДСМ), е меѓу пратениците кои настрадаа при немирите. Смета дека нападот бил договорен со сетилни недостатоци на Министерството за внатрешни работи. За "Дневник" раскажува дека не разбира како е можно неконтролирана толпа да се пробие низ лавиринтот од испреплетени ходници во парламентот, до прес-центарот за помалку од една минута.

"Дванаесет пратеници бевме притиснати во ќоше заедно со четворица или петмина припадници на безбедносните сили. Не се знаеше кој влегува и излегува, фрлаа работи врз нас, не бутнаа во агол, гаѓаа со сето она што  ќе им падне во раце - дури ногарки на столици. Еден од ударите врз мене беа ногарки од фотелјата, кои исто така можат да се сметаат за оружје. Тие користеа дури штици, монитори и компјутерски мауси. "

"Тоа беше обид за линч, класичен линч", вели Шилегов. Иако покрај непомирливото непријателство меѓу неговата партија и владејачката единаесет години ВМРО-ДПМНЕ тој истакнува дека токму пратеник од оваа партија се обидел да застане меѓу толпата и бил притиснат во аголот.
 

Петре Шилегов, СДСМ.

"Партиска полиција"

Критичарите на Груевски надвор круговите на големите партии истовремено се загрижени дека зад она што се случи може да се крие не само обид за провокација на ВМРО-ДПМНЕ, туку и добро организиран и координиран напад. "Од гледна точка на безбедноста секој парламент има одреден степен на заштита и ако немате помош од полицијата, некој да ви отвори врата, да ви направи влез, не можете да влезете. А од фотографиите се виде дека и вработени учествуваа. Ова може да се класифицира како обид за убиство ", вели проф. Владимир Пивоваров, кој меѓу 2002 и 2004 година беше шеф на военото разузнавање и контраразузнавање на Македонија.

Според професорот, кој сега предава предмети поврзани со контра тероризам и следење на електронски комуникации во Скопје, тоа што се случило дава мрачен заклучок за ефектите од управувањето на премиерот Никола Груевски, кој е на власт од 2006 година.

"Од настапите на министерот видовме дека тој немал комуникација со Митко Чавков, директорот на Бирото за јавна безбедност (кој е од партијата на Груевски). А лидерот на ВМРО-ДПМНЕ рече дека постојано бил во комуникација со него. Ова само докажува нешто што го повторувам десет години: си направивме партиска полиција. Крвавиот четврток е само врв на омразата. Корупцијата и моралните вредности водат до распад на нашата држава. Корупцијата е најнормалното нешто, како и партизирањето на институциите, на обвинителството, пред судот, на царината, односно на целата држава. А сите знаевме дека нешто ќе се случи. Од пратениците на ВМРО неколку пати рекоа дека ќе има сериозни последици и "ќе ви се најде народот, ако изберете претседател."

Заглавени во процедурален зафат

По посетата на американскиот заменик- државен секретар Хојт Ји кога претседателот Ѓорге Иванов даде знак дека е подготвен да отстапи од мандатот, ВМРО-ДПМНЕ почна да изгледа сама во својот став дека парламентот мора да продолжи со изборот на претседател, а Заев не може да добие мандат за влада, бидејќи го загрозува интегритетот на Македонија и треба да се премине кон нови избори.

Иво Котевски, портпарол на партијата, не се согласува. "Не знам дали може да се каже дека сме сами. ВМРО ги има на своја страна двата најголеми сојузници -правото на Уставот, законите и деловникот за работа на Собранието, од една страна и граѓаните на Македонија од друга. Тие 60 дена протестираа со достоинство против реализацијата на платформата од Тирана, "објаснува тој во кафетеријата, чисто бела централа на партијата недалеку од центарот на Скопје, во чија дневна виси портрет на Тодор Александров и која е позната меѓу противници на Груевски како" белата куќа ". Кафетеријата е исполнета со слики од револуционерни сцени.

Котевски го обвинува СДСМ за нарушување на процедурата и анархијата, а од својот повеќе скромен изглед на штаб на речиси половина час од центарот социјалдемократите тврдат дека ВМРО-ДПМНЕ вложило огромни напори за да го саботира изборот во продолжение на две и пол недели . "Кога СДСМ ја предаваше власта на ВМРО, седницата траеше само 2 часа и 12 минути. А сега пет недели сите можевме да видиме како тие сами го држат зборот си прават реплики и контрареплики сами", забележува Шилегов.

Иво Котевски, портпарол на ВМРО-ДПМНЕ.

Запрашан за причините за тоа што се случило во четвртокот, Котевски брза да прецизира дека неговата партија не поддржува насилство, без разлика дали е физичко или политичко. "Но, факт е дека физичкото насилство беше претходник на политичкото насилство и како зборуваме за настаните, не може да се занемари политичката одговорност за она што се случи. Беа погазени законите и веројатно тоа е најголемата причина за инвазијата во собранието и политичкото насилство прераснато во физичко. "

Зошто Албанците молчат по судирите

"Јаболко на раздорот" меѓу политичките партии во земјата беше појавата на т.н. "Албанска платформа". Додека ВМРО-ДПМНЕ гледа во неа закана за стабилноста на Македонија, за партиите од албанскиот блок, кои ја поддржуваат, листата на барања, меѓу кои најмногу спорна е јазичната еднаквост на албанскиот јазик, е прашање на принципи. Од ДУИ велат дека од кризата во 2001 година наваму сите чекори на партијата се насочени кон рамноправност во земјата и во ЕУ. "За 20 години сите барања од Охридскиот договор се одлучија само за албанскиот јазик не се реши, бидејќи немаше политичка волја. Сметаме дека ако со него не се заврши, ќе има потенцијален проблем и може да се појават нови конфликти", вели Османи.

Зад исправање на платформата сепак може да се крие и друга причина - во последниве години ДУИ губи поддршка од населението и се надева дека реактивирањето на заборавените во Македонија барања може да заживее партијата. "ДУИ изгуби на изборите. Зедоа само 19%, 10% помалку од претходното гласање. Албанците гласаа против ВМРО-ДПМНЕ, но многу не гласаа за ДУИ, за да не направат коалиција и така се појавија вкупно четири албански партии во парламентот" смета некогашниот министер за внатрешни работи и поранешен коалициски партнер на Груевски, Павле Трајанов. "Ахмети губеше одржување и затоа ја разви платформата - за да се врати во политиката како фактор."

Уште при појавата на платформата во јавниот простор во почетокот на оваа година македонски и меѓународни аналитичари истакнаа дека со неа ДУИ бара шанса да се рехабилитира во очите на македонските избирачи - во годините во кои тие се деле од владеењето на Груевски, многу Албанци гледаат на неа како на патерица на власта, а не како мотор на промена. Јавното молчење во деновите по инцидентот поттикна аналитичари да изјават дека всушност ДУИ најмногу заработува во оваа ситуација. "Обидете се да менаџираме - да комуницираме со меѓународната заедница, за да се реши конфликтот. Го правиме тоа и сега", вели Османи, чија партија според него веќе ги има двете најважни функции за решавање на кризата - на претседателот и министерот за надворешни работи.  "ДУИ беше најголемата жртва на оваа криза, бидејќи главната тема, главната цел е интеграцијата во НАТО и ЕУ. Со кризата овие процеси застанаа. Станавме жртва на блокирањето на темата. Во обид да балансира меѓу двете земји остави зад себе своите лични, партиски интереси и тоа се одрази на изборите, кога изгуби многу пратеници - од 153 000 на 90 000, бидејќи ДУИ вршеше државничка работа, наместо да се занимава со партиските интереси, сакавме да спречиме меѓуетнички конфликт. Не може да се каже дека сме спечалиле, но да, ние сме клучен фактор. Но оваа позиција на клуч не може да се користи за партиски интереси, а за да се стабилизира државата. Внатрешно етничките конфликти во Македонија завршуваат со граѓанска војна, беше важно за нас да не стане така. "

Голема Албанија?

За разлика од партијата на Груевски, Павле Трајанов, чиј Демократски сојуз излегува од владејачката коалиција во 2015 година, смета дека развојот на албанското малцинство во Македонија дошло до точка во која тешко може да му се влијае како внатре така и од надвор.

"Во Македонија се менува состојбата на заедниците. Албанците имаат добра едукација, пристојни медиуми и невладин сектор, добро воспоставени. Многу тешко е некој да ги крене против Македонците. За целиот период Албанците останаа мирни. Нема ниту една изјава на Албанци, насочена против Македонците. Инаку ако немаше медиуми, организации, интелигенција, многу лесно би било да се запали албанската маса.

Што мислите дека би се случило ако во таква ситуација ВМРО-ДПМНЕ се кренеше пред парламентот? Тоа би било граѓанска војна. "

Поранешниот шеф на военото разузнавање Пивоваров не смета дека воведувањето на албанскиот како втор службен јазик може да го зголеми влијанието на Тирана. "Не гледам ништо страшно во овој закон, тоа е генерално право на луѓето да зборуваат мајчиниот јазик во институциите и својот дом." 

Владимир Пивоваров.

"Многу пати сум зборувал за проектот" Голема Албанија "и за некои работи кои го помагаат овој проект низ целиот Балкан, кој може целосно да ја дестабилизира безбедноста во регионот", продолжува тој. "Но, во последните настапи политичарите од Албанија и особено премиерот Еди Рама зборуваат за ЕУ, во која сите народи можат да се обединат. Така можат да се решат сите националистички барања во регионот. Тогаш Балканот нема да е буре со барут. Овој проблем не е од сега, туку е од мирната конференција во Букурешт - постојани балкански и светски војни, судири. "

Сенката на Србија и Русија

Појасен од потенцијалниот интерес на Албанија е постојаниот интерес на Србија и враќањето на Русија во време кога за многу Македонци патот кон ЕУ изгледа се далечен.

"Гледате дека во оваа ситуација Русија почнува да се меша за прв пат со очигледни пораки, министерот Лавров и пониски службеници во министерството. А 25 години воопшто не правеле никакви изјави", вели Пивоваров.

 
 
"Груевски објави војна против сите, започна да создава клима за руско влијание во Македонија. Најмногу сепак поттикнуваат кон незадоволство српските медиуми. Секој ден има информации од Србија - почнала балканска војна, ќе има албанско влијание, чувства на закана кон Македонците и Албанците ќе ја заземат државата. Проблемите со Албанците на југ сакаат да ни ги пренесат на нас " смета поранешниот министер Трајанов, мислејќи епизодните изливи на албански национализам во Прешевската долина во Србија, на исток од Косово. "Овде доминираат српските интереси и создаваат антибугарско расположение во Македонија, никогаш не се создавало антисрпско. Мислат дека Македонија најдобро да се врати со Србија и да биде повторно Вардарска Бановина."

Павле Трајанов, министер за внатрешни работи во 1998 и 1999 година, останува во историјата на Македонија како човекот кој се справил со најголема во историјата на земјата бегалска криза. Во 1999 година Македонија прими половина милион мигранти од Косово, без тензиите да ескалира дури веднаш, се сеќава тој.

"Веројатно на Балканот има многу меѓународни интереси тука се среќаваат интересите на големите сили", вели портпаролот на ВМРО-ДПМНЕ Иво Котевски. "Но, нашиот приоритет не се интересите на меѓународните сили, туку на нашиот народ и нашата држава. Прв приоритет ни е да ги заштитиме највисоките интереси."

А Бугарија?

Каква и да е претставата на партијата за заштита на овие интереси, тоа сигурно не вклучува активна работа со Бугарија. Последните 10 години владите на Груевски не изгледаат позитивно настроени кон Софија, работата на клучни документи се одолговлекува со години, трикратниот премиер Бојко Борисов често исто не демонстрира топли чувства кон својот македонски колега.

"Може и така да се каже - дека властите не се добро расположени кон Бугарија. Но Груевски едноставно си игра со националните чувства. На моменти може да биде гркофил. На моменти бугарофил или Србомани. Од сите (во Владата) тој најдобро работеше со грчките бизнис кругови ", вели Љубиша Станковиќ - новинар од едно од најчитаните македонски изданија," Утрински весник ", кое престана да излегува на хартија минатата недела. Според него пораките испратени од властите во Скопје во последниве години, не можат механички да се пренесат на граѓаните на Македонија. "Тој многу си поигрува со антибугарската нота, но не мислам дека политиката му беше генерално антибугарска."

Според Трајанов управувањето на Груевски ја пренасочи геополитичката орбита на Македонија од пред една деценија. "Во 2001 година, како беше ВМРО-ДПМНЕ на власт, премиерот Љупчо Георгиевски договори поделбата на Македонија со Арбен Џафери (Георгиевски долго време негираше дека имало договор за поделба на територии за време на конфликтот меѓу Македонците и Албанците, без да се дистанцира од идејата за поделба на државата лансирана од академијата на науките во земјата). Имаше идеи за размена на територија и сл., но Бугарија ни беше спасение и тоа беше подтекстот. Сега со Груевски е спротивното, спасението е унија со Србија против Албанците. Обратно - Македонија може да остане цела само заедно со сите кои се тука. Србите, Албанци, Бугари, Роми ... Оваа теза не се развива, македонскиот национализам сега е многу остар. "

"Во оваа ситуација само Борисов и Радев се однесуваат коректно и дипломатски, не поттикнуваат кон национализам ", вели Трајанов дека откако новиот бугарски премиер и претседателот ги изразија своите ставови за настаните во Македонија. Поранешниот шеф на разузнавањето Пивоваров забележува дека токму од Борисов уште пред две години, е дојдено" најразумното решение: фер парламентарни избори и да се професионализира судот, па таму да се докаже вистината. "

Што треба за Груевски?

Првите две години кабинетот ВМРО-ДПМНЕ добива признание и од критичарите и од меѓународната заедница. Почнуваат реформи, се создава законодавство за поттикнување странски инвестиции, се воведува данокот на додадена вредност. Две години подоцна, сепак започнува период на стагнација, забележува Трајанов. Тврди дека неговата Демократска партија ја напуштила Владата откако лидерот на социјалдемократите Зоран Заев ги објави првите записи, инкриминирајќи го Груевски и истомислениците во масовно прислушување на илјадници македонски граѓани. Пред тоа ВМРО-ДПМНЕ, која е затворена партија, изгледа не ги споделува сите нејзини активности со коалициските партнери, објаснува тој.

"Често велиме дека има" политичка криза "во Македонија. Јас не се согласувам со овој термин." Политичка криза "е една работа," криминална криза "е сосема друго. Ние во Македонија имаме класична криминална криза. Имаме партиска војска, која слугува на една политичка партија. Така имаме распаѓање на системот на безбедноста, а при таква ситуација може и целиот јавен систем да се распадне ", смета поранешниот топ разузнавач Пивоваров.

Љубиша Станковиќ е еден од петмината новинари кои остануваат на работа во независниот во позициите "Утрински весник", откако издавачот му ги (сопственик и на блискиот до владејачките "Дневник") остварува долгогодишните планови да престане хартија изданието. Неколку десетици новинари остануваат без работа.

Зошто сепак, ако управувањето на Груевски е толку лошо како што тврдат неговите критичари, ВМРО-ДПМНЕ и на гласањето во декември се покажа како најголема партија? "Класичен клиентелизам. Сите кои го поддржуваат, тоа е поради нивното членство во државната администрација", смета новинарот Љубиша Станковиќ. "Сега, кога и државата веќе нема пари, овие луѓе ќе страдаат најмногу. И мислам дека ако нешто лошо му се случи на Груевски, ќе биде токму од неговите луѓе. Истите овие луѓе им е страв дека може да не земаат плати, пензии, субвенции. Сега Груевски за ништо не го прашуваат.

Никој не го бара, од него ништо не зависи. Тука ќе заврши целата приказна на Груевски. Од луѓето кои беа со него. Не од другата страна. "

"Глави кои сонуваат големи држави"

"Што е следно? Не може да биде исклучена варијантата да има ескалација како судирите во парламентот", вели пратеникот Петре Шилегов. "Сега уште поважно е државните институции да се ослободат од партиската пристрасност. Секој има право да протестира. Политичките противници треба да се во парламентот на Македонија, а ВМРО - да прифати дека е опозиција и тоа е нејзината улога во општеството- СДСМ беше опозиција 11 години. "

"Ако се вистинити тврдењата на Никола Груевски и на ова упатство на ВМРО-ДПМНЕ дека овие материјали кои ние ги објавивме, прислушување разговори, се лепени, сечени, монтирани и невистинити, во нивен интерес е да има брзи, ефикасни истраги и евентуално суд .

Политичката моќ на Груевски ќе биде огромна, ако се докаже дека тој е неоправдано обвинет од наша страна, а тој има здрав интерес од тоа. Вистинскиот негов страв не е од обвинителството, туку од губењето на власт. "Според Павле Трајанов судбината на Македонија е во одреден степен во рацете на меѓународната заедница. "Зарем зависи од нашите политичари. Но, тие никогаш не дејствувале без надворешно влијание. Така беше во 2001 година, под притисок на ЕУ се потпиша Охридскиот договор. Потоа дојдоа Американците и Европејците и потпишавме Пржино. Така се решава и сега кризата. Ние ги правиме проблемите и сакаме помош од  странците, а потоа ги критикуваме зошто ни се мешаат во внатрешните работи. "

"Сите ние, Балканците, имаме измачени глави кои сонуваат големи држави и е многу лесно да се манипулира со нас. Проблемот ни е друг: мислиме дека светот се врти околу нас. Тоа е главниот проблем, бидејќи големите сили се оние кои ја пишуваат историјата. Тие поставиле граници, без да ги прашаат луѓето во која земја сакаат да живеат. Секогаш тие ги решавале големите барања ", вели Пивоваров.

"Проблемот е што народот, наместо да се сврти кон тоа да работи и да живее подобро, тој се врти околу историјата. А историјата секогаш ја пишуваат победниците. Со времето се извртија фактите - оној кој нападнал, сега тврди дека всушност се бранел. Освен ЕУ и НАТО друго нема да нè спаси. " 

Извор: Бугарски дневник